Մայիս ամսվա ամփոփում

1․ Գենետիկայի զարգացման պատմությունը։

Գենետիկան գիտություն է օրգանիզմներում հատկանիշների ժառանգման օրինաչափությունների մասին։ Այն ուսումնասիրում է ժառանգականության և փոփոխականության օրենքները։ Մարդիկ դեռ հնուց գիտակցել են, որ օրգանիզմների հատկություններն ու հատկանիշները փոխանցվում են սերդեսերունդ, սակայն դարեր շարունակ չեն կարողացել պարզաբանել դրանց ժառանգման օրինաչափությունները։ Նա ցույց տվեց, որ օրգանիզմների հատկանիշները որոշվում են ժառանգական դիսկրետ (առանձին) գործոններով, հայտնաբերեց հատկանիշների ժառանգման հիմնական օրինաչափությունները՝ հիմնվելով ստացված տվյալների մաթեմատիկական ճշգրիտ վերալուծության վրա, և այն էլ մի ժամանակաշրջանում, երբ դեռ չկար որևէ պատկերացում գենի, ԴՆԹ-ի կամ քրոմոսոմի մասին, բջիջների բաժանման գործընթացների մասին։ Նրա «Փորձեր բուսական հիբրիդների վրա» արժեքավոր աշխատությանը, ցավոք, տպագրվեց քիչ հայտնի պարբերականում, համապատասխան արձագանքի չարժանացավ և գրեթե մոռացության մատնվեց ամբողջ 35 տարի։ Նրանց և այլ գիտնականների ջանքերով ձևակերպվեց ժառանգականության քրոմոսոմային տեսությունը՝ սկիզբ դնելով ժառանգման օրինաչափություններն ուսումնասիրող գիտության զարգացման երկրորդ փուլը։ Համաձայն այդ տեսության ժառանգական նյութերը՝ գեները, տեղադրված են քրոմոսոմներում՝ գծային շարքով։ Այսպիսով, թեև գենետիկան սկիզբ է առել 19-րդ դարում, սակայն գենետիկա գիտության «ծննդյան» պաշտոնական տարեթիվը համարվում է 1900 թվականը։ Սակայն գեների մոլեկուլային կառուցվածքը դեռ երկար ժամանակ մնում էր անհայտ։

2․ Հասկացություն գենի և գենոմի մասին։

Գենը, ժառանգականության տարրական միավորն է, ԴՆԹ, իսկ որոշ վիրուսներում ՝ ՌՆԹ մոլեկուլի մի հատվածը, որը իրականացնում է որոշակի ֆունկցիա։ ԴՆԹ-ի հիման վրա ամենասկզբում սինթեզվում են ՌՆԹ-ներ, որոնք կարող են ունենալ որոշակի ֆունկցիա կամ ծառայել կաղապար՝ սպիտակուցների սինթեզի համար։ Օրգանիզմի գեների փոխանցումը սերունդներին՝ ֆենոտիպային հատկանիշների ժառանգման հիմքն է։ Այս գեներն առաջացնում են ԴՆԹ-ի տարբեր հաջորդականություններ՝ գենոտիպեր։ Գենոտիպը միջավայրային և զարգացման գործոնների հետ որոշում է, թե ինչպիսին պետք է լինի ֆենոտիպը։ Կենսաբանական հատկանիշների մեծամասնությունը պոլիգեն են՝ պայմանավորված շատ գեներով կամ կարող են պայմանավորված լինել գեն-միջավայր փոխհարաբերությամբ։ Որոշ գենետիկական հատկանիշներ միանգամից տեսանելի են, օրինակ՝ աչքի գույնը կամ վերջույթների քանակը, իսկ որոշներն անտեսանելի են, օրինակ՝ արյան խումբը, որոշ հիվանդություններ ունենալու նախատրամադրվածությունը կամ բազմաթիվ կենսաքիմիական գործընթացները, որոնք պայմանավորում են կյանքը։

3․ Մենդելի բացահայտած ժառանգման օրինաչափությունները։

Մենդելի առաջին օրենք Հատկանիշների սերնդեսերունդ փոխանցման հետ կապված հարցերի առաջին փորձարարական ուսումնասիրությունները կատարվում էին դեռևս 18-րդ դարում։ Գիտնականները խաչասերում էին հատկանիշներով միմյանցից տարբերվող առանձնյակներին, ստանում խառը սերունդ և փորձում հասկանալ, թե ինչպես են ժառանգվում ծնողական հատկանիշները։ Մենդելի ուսումնասիրությունների հաջողությունը պայմանավորված էր ցուցաբերած երեք առանձնահատուկ մոտեցումներով՝ Նա հարմար առարկա ընտրեց։ Դա ոլոռն էր, որը համեմատաբար հեշտ մշակվող և զարգացման կարճ ժամանակահատված ունեցող բուսատեսակ էր։ Թեև բնական պայմաններում այն բազմանում էր ինքնափոշոտմամբ, փորձերի ժամանակ հեշտությամբ կարելի էր կանխել ինքնափոշոտումը՝ բույսը փոշոտելով մեկ այլ բույսի ծաղկափոշով։ Մենդելը առաջինը կիրառեց հետազոտման հստակ մարտավարություն՝ պարզից դեպի բարդ։ Փորձերում նա օգտագործեց այսպես կոչված մաքուր գծերին պատկանող օրգանիզմներ։ Միմյանցից մեկ կամ մի քանի հատկանիշներով տարբերվող օրգանիզմների խաչասերումն անվանում են հիբրիդացում, իսկ սերունդները՝ հիբրիդներ։ Եթե խաչասերվող օրգանիզմներն միմյանցից տարբերվում են միայն մեկ հատկանիշով, խաչասերումն անվանում են միահիբրիդային, երկու հատկանիշներով՝ երկհիբրիդային, բազմաթիվ հատկանիշններով։ Իսկ մեթոդն անվանվեց հիբրիդոլոգիական մեթոդ։

4․ Մենդելի առաջին ՝ միակերպության օրենքը։

Մենդելի առաջին օրենքն իրենից ներկայացնում է առաջին սերնդի միակերպության կանոնը։ Այն տարբեր մաքուր գծերին պատկանող մեկ զույգ հակադիր հատկանիշներով տարբերվող երկուհոմոզիգոտների խաչասերման արդյունքում հիբրիդների առաջին սերնդի բոլոր առանձնյակները կլինեն դոմինանտ հատկանիշի առումով միակերպ՝ հետերոզիգոտ, այսինքն կկրեն ծնողական ձևերից մեկի հատկանիշը։

5․ Ճեղքավորման օրենք։

Մենդելի երկրորդ օրենքը ճեղքավորման օրենքն է։ Առաջին սերնդի երկու հոտերոզիգոտ առանձնյակների խաչասերումից հետո՝ երկրորդ սերնդում նկատվում է հատկանիշի ճեղքավորում որոշակի թվային հարաբերությամբ ըստ ֆենոտիպի 3։1 և ըստ գենետիպի 1։2։1։

6․ Դոմինանտ և ռեցեսիվ հատկանիշներ։

Դեղին և կանաչ սերմերով ոլոռների խաչասերման արդյունքում ստացված հիբրիդների առաջին սերնդի (F₁) բոլոր բույսերի սերմերը դեղին էին: Հակադիր հատկանիշը (սերմերի կանաչ գույնը) կարծես անհետանում էր: Տվյալ փորձում միակերպությունը արտահայտվում է նրանում, որ մեկ հատկանիշը (սերմերի դեղին գույնը) ճնշում է հակադիր հատկանիշի (կանաչ գույնի) դրսևորմանը, և հիբրիդների բոլոր սերմերը դեղին (միակերպ) են ստացվում: Նման արդյունքներ էին ստացվում նաև այլ հատկանիշի՝ սերմերի մակերևույթի ձևի հակադիր դրսևորումներ (հարթ և կնճռոտ) ունեցող ոլոռի բույսերի խաչասերման արդյունքում, երբ առաջին սերնդում դրսևորվում էր միայն մեկ (հարթ մակերևույթ) հատկանիշը: Այս արդյունքների հիման վրա Գ. Մենդելը սահմանեց իր առաջին օրինաչափությունը, որը կոչվեց Մենդելի առաջին օրենք, և որը կարելի է անվանել նաև հիբրիդների առաջին սերնդի միակերպության կամ դոմինանտության օրենք: Հիբրիդային առանձնյակներում ծնողական ձևերից մեկի հատկանիշի գերակշռման երևույթը Գ. Մենդելն անվանեց դոմինանտություն: Նա դոմինանտ անվանեց հատկանիշի այն դրսևորումը կամ այն հատկանիշը, (սերմերի դեղին գույնը, հարթ մակերևույթը), որը «քողարկում էր» հակադիր հատկանիշի դրսևորումը (սերմերի կանաչ գույնը, կնճռոտ մակերևույթը): Արտաքուստ անհետացող հակադիր հատկանիշը կոչվեց ռեցեսիվ: Հատկանիշի դոմինանտ ալելային գենը ընդունված է նշանակել լատինական մեծատառով, իսկ ռեցեսիվը՝ փոքրատառով:

7․ Գենոտիպ և ֆենոտիպ։ Ալելային գեներ։

Յուրաքանչյուր օրգանիզմի բոլոր գեների ամբողջությունը կոչվում է գենոտիպ: Սակայն գենոտիպը գեների մեխանիկական գումար չէ, այլ միմյանց հանդեպ փոխներգործող գեների ամբողջություն: Միևնույն տեսակին պատկանող բոլոր օրգանիզմներում յուրաքանչյուր գեն գտնվում է որոշակի քրոմոսոմի միևնույն տեղում կամ լոկուսում: Քրոմոսոմների հապլոիդ հավաքում, որը բնորոշ է սեռական բջիջներին, միայն մեկ գեն է պատասխանատու տվյալ հատկանիշի դրսևորման համար, իսկ մնացած սոմատիկ բջիջներում առկա քրոմոսոմների դիպլոիդ հավաքում՝ երկու գեն: Այս գեները գտնվում են հոմոլոգ քրոմոսոմների միևնույն լոկուսներում և կոչվում են ալելային գեներ կամ ալելներ: Գեները նշվում են լատիներեն այբուբենի տառերով: Եթե զույգ ալելային գեները կառուցվածքով լրիվ նույնն են, այսինքն՝ ունեն նուկլեոտիդների միևնույն հաջորդականությունը, ապա կարող են նշվել, օրինակ՝ AA: Սակայն հնարավոր մուտացիաների հետևանքով կարող է տեղի ունենալ նուկլեոտիդներից մեկի՝ այլ նուկլեոտիդով փոխարինում, այսինքն՝ մուտացիան կարող է հանգեցնել գենի կառուցվածքի փոփոխության: Այդ դեպքում տվյալ գենով պայմանավորված հատկանիշն էլ կարող է որոշ չափով փոփոխության ենթարկվել: Միևնույն գենը կարող է բազմիցս մուտացիայի ենթարկվել, և, հետևաբար, կառաջանան մի քանի ալելային գեներ: Օրգանիզմների բոլոր հատկանիշների ամբողջությունը կոչվում է ֆենոտիպ: Այն իր մեջ ներառում է ինչպես արտաքին, տեսանելի հատկանիշների (մաշկի կամ մազերի գույնը, քթի կամ ականջի ձևը, ծաղիկների գույները և այլն), այնպես էլ ներքին՝ կենսաքիմիական (սպիտակուցների կառուցվածքը, ֆերմենտների ակտիվությունը, արյան մեջ հորմոնների քանակը և այլն), հյուսվածքաբանական (բջիջների ձևը և չափերը, հյուսվածքների և օրգանների կազմությունը), կազմաբանական (մարմնի կառուցվածքը, օրգանների փոխադարձ դիրքը) հատկանիշների ամբողջությունը:

8․ Մենդելի երրորդ (երկրորդ) ՝ գեների անկախ բաշխման օրենք։

Երկու առանձնյակների խաչասերման ժամանակ գեները և նրանցով պայմանավորված հատկանիշները ժառանգվում են իրարից անկախ և կոմբինացվում են բոլոր հնարավոր տարբերակներով։ Գեների անկախ բաշխման օրենքը երկհիբրիդային խաչասերման օրինակով։ Երբ Մենդելը խաչասերում էր հոմոզիգոտ բույսերը, որոնք ունեին սպիտակ ու մանուշակագույն ծաղիկներ և դեղին կամ կանաչ սերմեր, հաջորդ սերնդում այդ հատկանիշները հանդես էին գալիս այնպիսի համակցություններով, որ թվում էր, թե ժառանգվում են միմյանցից անկախ։ Առաջին սերունդն օժտված էր լինում բոլոր տիպի դոմինանտ հատկանիշներով, իսկ երկրորդ սերնդում տալիս էր ճեղքավորում 9:3:3:1 ըստ ֆենոտիպի։

Կենսաբանություն․Ապրիլ ամսվա ամփոփում

1. Ինչ է իրանից ներկայացնում մուտացիան
2. Վերցնել մեկ մուտացիայի օրինական և ներկայացնել
3. Էկոհամակարգ և կենդանի նյութ
4. Ինչ է իրենից ներկայացնում ժառանգական հիվանդությունը
5. վերցնել մեկ ժառանգական հիվանդության օրինակ և ներկայացնել
6. Բնական և արհեստական էկոհամակարգեր
7. Վերցնել մեկ էկոհամակարգի օրինակ և ներկայացնել
8. ներկայացնել ապրիլ ամսվա սահիկաշարերը և բլոգային աշխատանքները

1.Մուտացիան դա օրգանիզմի հատկանիշների փոփոխությունն է։Այսինքն երբ մարդու օրգանիզմի որոշ մարմիններ մուտացիային են ենթարկվում։

2.Օրինակ երբ տղաների հասունացման շրջանում նրանց ձայնը կոշտանում է․ մուտացիայի է ենթարկվում

3.Էկոհամակարգը մեծ դեր է խաղում մարդյության կյանքում։ Տարբերակում են երկու տեսակի անօրգանական, ինչպիսին են՝ ջուրը, С և այլն և օրգանակա՝ ճարպեր, սպիտակուցներ։ Էկոհամակարգերն իրենց բնույթով կիբեռնետիկ են և, ի տարբերություն տեխնածին կիբեռնետիկ սարքերի, իրենց կառավարման գործառույթները կենտրոնացնում են իրենց մեջ։

4․ Ժառանգական հիվանդությունը հաճախ խարնում են մուտացիայի հետ, բայց իրականում նրանք լրիվ տարբեր բաներ են։ Ժառանգական հիվանդությունը դա գենետիկորեն փոխանցվող հիվանդություններ են։Այսինքն երբ ծնողներից մեկը ունի մի հիվանդությում որը գենետիկորեն փոխանցման ենթակա է, ապա հավանականությունը 50/50 որ կփոխանցվի երեխային։

5․ Օրինակ ես ուսումնասիրել եմ մարֆանի համախտանիշը որը իրենից ներկայացնում է հիվանդություն որը հաճախ ի հայտ է գալիս կյանքի առաջին տարվա վերջում։ Ուշադրություն են գրավում հիվանդի բարակ և երկար մատները, որոնք նմանվում են սարդի վերջույթների, կրծքավանդակը դառնում է ողնուցանման, դեմքը «թռչնային» արտահայտություն է ստանում։

6.Ներկայացնեմ ռուսերեն экосистема это биологическая система, состоящая из сообщества живых организмов-биоценоза, средыт их обитания-биотопа, системы связи, осуществляющей обмен энергией и веществом между ними.

7.Էկոհամակարգի օրինակ է հանդիսանում ջրավազանը նրանում բնակվող բույսերի, ձկների, անողնաշարավորների, միկրոօրգանիզմների հետ, որոնք կազմում են համակարգի կենդանի բաղադրամասը՝ կենսացենոզը

8․ Մուտացիաներ Էկոհամակարգի կառուցվածք Գենետիկ հիվանդություն Սելեկցիա

Էկոհամակարգի կառուցվածքը

Էկոհամակարգը կամ էկոլոգիական համակարգը`կենսաբանական համակարգ, որը կազմված է կենդանի օրգանիզմների համայնքից` բիոցենոզից, նրանց բնակության միջավայրից՝ կենսատոպից, կապի համակարգից՝ որը էներգիայի և նյութի փոխանակություն է իրականանում նրանց միջև։ Էկոլոգիայի հիմնական հասկացություններից է։ Էկոհամակարգի օրինակ է հանդիսանում ջրավազանը նրանում բնակվող բույսերի, ձկների, անողնաշարավորների, միկրոօրգանիզմների հետ, որոնք կազմում են համակարգի կենդանի բաղադրամասը՝ կենսացենոզը: Էկոհամակարգը — բարդ ինքնակարգավորվող, ինքնակազմակերպվող և ինքնուրույն զարգացող համակարգ է։ Էկոհամակարգի հիմնական բնութագրիչը հանդիսանում է համեմատաբար փակ, տարածության և ժամանակի մեջ կայուն նյութերի և էներգիայի հոսքերի առկայությունը էկոհամակարգի բիոտիկ և աբիոտիկ մասերի միջև։Էկոհամակարգում կարելի է առանձնացնել երկու բաղադրիչներ՝ բիոտիկ և աբիոտիկ։ Բիոտիկը բաժանվում է ավտոտրոֆ (օրգանիզմների, որոնք սկզբնական էներգիա են ստանում ֆոտո- և քիմոսինթեզից կամ պրոդուցենտ են), և հետերոտրոֆ (օրգանիզմներ, որոնք էներգիա են ստանում օրգանական նյութի թթվեցման գործընթացներից կոնսումենտ են և ռեդուցենտ), բաղադրիչներ, որոնք ձևավորում են էկոհամակարգի տրոֆիկական կառուցվածքը։ Էկոհամակարգի գոյության և նրանում տարբեր գործընթացներին աջակցելու համար էներգիայի միակ աղբյուրը պրոդուցենտներն են, որոնք յուրացնում են արևի էներգիան 0.1 – 1 տոկոս արդյունավետությամբ, շատ հազվադեպ 3 – 4.5 տոկոս նախասկզբնական քանակից։ Ավտրոտրոֆները իրենցից ներկայացնում են էկոհամակարգի տրոֆիկական մակարդակը։ Էկոհամակարգի հետագա տրոֆիկական մակադրակը ձևավորվում է կոնսումենտների հաշվին և ավարտվում է ռեդուցենտներով, որոնք ոչ կենդանի օրգանական նյութը վերափոխում են բյուրեղային վիճակի, որը կարող է յուրացվել ավտրոտրոֆ տարրերի կողմից։

Կառուցվածքային տեսանկյունից էկոհամակարգում առանձնացնում են՝

1. կլիմայական ռեժիմը, որը բնորոշում է ջերմաստիճանը, խոնավությունը, լուսավորման ռեժիմները և միջավայրի մնացած ֆիզիկական բնութագրիչները.
2. ոչ օրգանական նյութերը, որոնք ներառվում են շրջապտույտի մեջ.
3. օրգանական միացությունները, որոնք նյութերի և էներգիայի շրջապտույտում միավորում են բիոտիկ և աբիոտիկ մասերը.
4. պրոդուցենտ օրգանիզմները, որոնք ստեղծում են նախասկզբնական արտադրանքը.
5. մակրոկոնսումենտներ կամ ֆագոտրոֆներ՝ հետերոտրոֆներ, որոնք սնվում են այլ օրգանիզմներով կամ օրգանական նյութի խոշոր մասնիկներով.
6. միկրոկոնսումենտներ (սապրոտրոֆ)` հետերոտրոֆներ, հիմնականում սնկեր և բակտերիաներ, որոնք քայքայում են մեռած օրգանական նյութը՝ բյուրեղացնելով այն, դրանով վերադարձնելով այն շրջապտույտի մեջ.

Մուտացիաներ

Մուտացիաներ դասակարգումը, քրոմոսոմային և գենային մուտացիաներ, մարմնական և սեռական բջիջներում, մուտացիաների պատճառները, ուռուցքներ և ուռուցքածիններ: 

Մուտացիան գենոտիպի կայուն փոփոխություն է, որը իրականանում է արտաքին կամ ներքին միջավայրի ազդեցության տակ: Դրանք տեղի են ունենում ԴՆԹ-ի մեջ, որի արդյունքում կա՛մ գենի, կա՛մ ամբողջ քրոմոսոմի վրա ազդեցություն է լինում: Այսինքն մուտացիանները ինքնաբուխ փոոխություններ են, որոնք ազդում են ԴՆԹ-ի, գեների, կամ էլ երբեմն ամբողջ քրոմոսոմների վրա: Քանի որ փոփոխության տիրույթներն են գեները, քրոմոսոմները և ԴՆԹ-ն, այդ պատճառով էլ առանձնացնում են դրանց հիմքում ընկած տեսակները: Մուտացիաները լինում են գենոմային, քրոմոսոմային և գենային:

Գենոմային մուտացիան օրգանիզմների կամ բջիջների առաջացում է, որոնց գենոմը ներկայացված է քրոմոսոմների երկուսից ավել հավաքածուով և անեուպլոիդիացում` գապլոիդ հավաքածուին ոչ բազմապատիկ քրոմոսոմների թվի փոփոխությունով։ Գենոմային մուտացիայի ընթացքում ԴՆԹ-ի ինչ-թր հատված փոփոխվում է, այսինքն փոխվում է գեների հաջորդականությունը: Ռիբոսոմների հավաքածուն, ներառելով փ-ՌՆԹ գենետիկ կոդը կարդում է եռյակներով: Այս եռյակները կոչվում են կոդոններ: Այսինքն եթե մեկ նուկլեոտիդի մեջ փոփոխություն լինի, ապա ամբողջ կոդոնը կփոխվի: Ուրեմն կփոխվի նաև հաշվառման շրջանակը: Այս ամենի արդյունքում փոփոխված գենից կառաջանա սովորականից ուրիշ սպիտակուց:

Գեների մուտացիաներով առաջացած հիվանդությունները կոչվում են գեներ, օրինակ՝ ֆենիլկեթոնուրիա, մանգաղ բջջային անեմիա, հեմոֆիլիա: 

Քրոմոսոմային մուտացիաները քրոմոսոմների կառուցվածքի փոփոխություններ են: Վերադասավորումները կարող են իրականացվել ինչպես մեկ քրոմոսոմի սահմաններում, այնպես էլ ներերկրրոմոսոմային մուտացիաներ, օրինակ՝ ջնջում, հակադարձում, կրկնօրինակում, ներդրում: Իսկ քրոմոսոմների միջև՝ միջխրոմոսոմային մուտացիաներ: Քրոմոսոմային մուտացիան լինում է երկու ձևով: Առաջինը՝ երբ քրոմոսոմի կառուցվածքն է փոխվում, իսկ մյուսի դեպքում փոխվում է քրոմոսոմների քանակը:

Առաջին ձևով սովորական քրոմոսոմի կառուցվածքից մի փոքր հատվածը ֆիզիկապես հեռանում է: Սրա պատճառով քրոմոսոմը իր սեգմենտը կորցնելուց հետո փոքրանում է, իսկ եթե այդ հատվածում լինեն կարևոր գեներ, ապա դրանք կորում են, և արդյունքում լինում են բավականին աննորմալ երևույթներ: Այս ձևը կոչվում է դելեցիա՝ մեկ կամ մի քանի քրոմոսոմների գենետիկական նյութի կորուստ:

Երկրորդ ձևով քրոմոսոմի մի հատվածը կրկնապարկվում է: Արդյունքում քրոմոսոմը երկարում է: Արդեն հասկանալի է, որ սա էլ կարող է անձի օրգանիզմում դեֆեկտներ առաջացնել: Այս ձևը կոչվում է է կրկնապատկում:

Քրոմոսոմային մուտացիաների հետևանքով առաջանում են հիվանդություններ, որոնք դասակարգվում են որպես քրոմոսոմային հիվանդություններ… Նման հիվանդությունները ներառում են «կատվի լացը» սինդրոմը, Դաունի համախտանիշի տեղափոխման տարբերակը:

Մուտացիաների դասակարգման ձևերը

Մուտացիոն փոփոխականությունը դասակարգվում է հետևյալ ձևերով: Առաջին հերթին ըստ մուտացիա կրած բջիջների տիպի, դրանք են գեներատիվ, սոմատիկ: Ըստ ֆենոտիպի փոփոխության՝ ձևաբանական, կենսաքիմիական, Ֆիզիոլոգիական: Ըստ հարմարվողականության՝ լետալ, կիսալետալ, չեզոք և օգտակար: Եվ ըստ գենոտիպի փոփոխության՝ գենային, քորոմոսոմային, գենոմային և ցիտոպլազմատիկ:

Մուտացիաների պատճառները
Մուտացիաների առաջացմանը հանգեցնող հիմնական պրոցեսներն են՝ ԴՆԹ-ների կրկնապատկումը, ԴՆԹ-ների վերականգնման խախտումները և գենետիկական ռեկոմբինացումը։
Մուտացիաները ինքնաբուխ, առաջանում են ինքնաբերաբար օրգանիզմի ողջ կյանքի ընթացքում իր համար նորմալ շրջակա միջավայրի պայմանների դեպքում մոտավոր հաճախականությամբ յուրաքանչյուր նուկլեոտիդի բջջային գեներացիայի ընթացքում: Կամ աջակցված, գենոմի ժառանգվող փոփոխությունները, որոնք առաջանում են շրջակա միջավայրի ոչ բարենպաստ ազդեցության կամ արհեստական պայմաններում այս կամ այն մուտագեն ազդեցությունների արդյունքում։

Մուտացիաները բջիջներում և օրգանիզմներում

Մուտացիաները կարող են առաջանալ բազմաբջիջ օրգանիզմների ցանկացած հյուսվածքի բջիջներում և նրա զարգացման տարբեր փուլերում։ Մուտացիաներն կարող են զարգանալ չհասունացած և հասունացած սեռական բջիջներում` գեներատիվ մուտացիա, իսկ մյուս հյուսվածքներում` սոմատիկ։ Սոմատիկ և գեներատիվ մուտացիաները իրենց բնույթով չեն տարբերվում միմյանցից։ Սոմատիկ մուտացիաները դրսևորվում են խայտաբղետությամբ։ Անհատները, որոնք կրում են մուտացիայի ենթարկված հյուսվածքներ, կոչվում են խիմերներ։ Ֆենոտիպային մուտացիաներն ունեն ձևաբանական, ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական դրսևորման հիմք։

Կան մուտացիաներ, որոնք վատթարացնում են բջջի գործունեությունը բազմաբջիջ օրգանիզմում, դրանք հաճախ հանգեցնում են բջջի վերացմանը:  Եթե ներքին և արտաքին բջջային մեխանիզմները չեն հայտնաբերել մուտացիան և բջիջը անցել է բաժանումը, ապա մուտանտային գենը փոխանցվում է բջջի բոլոր սերունդներին, և առավել հաճախ հանգեցնում նրան, որ բոլոր այդ բջիջները սկսում են այլ կերպ գործել։ Բարդ բազմաբջիջ օրգանիզմի սոմատիկ բջիջների մուտացիան կարող է բերել չարորակ կամ լավորակ նորագոյացությունների, սեռական բջջում՝ սերնդի ամբողջ օրգանիզմի հատկությունների փոփոխություն։ Շատ հազվադեպ մուտացիան կարող է նպաստել օրգանիզմի մոտ օգտակար հատկանիշների առաջացմանը, և այդ դեպքում մուտացիաները շրջակա միջավայրին հարմարվելու միջոցներ են ձեռք բերում և համապատասխանաբար կոչվում են հարմարվողական։

Հոկտեմբեր ամսվա ամփոփում

Ներկայացնել կյանքի ոչ բջջային ձևերը՛ վիրուսները կառուցվածքը և կենսագործունեությունը-Вирус это неклеточный инфекционный агент, который может жить и размножаться только внутри других живых клеток.Вирусы очень просты в строении. Они состоят из двух главных частей: нуклеиновой кислоты (ДНК или РНК), которая кодирует информацию о вирусе, и белка, который защищает нуклеиновую кислоту от воздействий внешней среды.Несмотря на популярное высказывание о том, что: “вне клетки нет жизни”, науке всё-таки удалось выделить вирус отдельно от клетки и изучить его строение.Пока вирус находится во внеклеточной среде или в процессе заражения клетки, он существует в виде независимой частицы, которая называется вирион. Вирион – очень простая частица, ведь состоит он всего то из какого-то количества цепей ДНК (или РНК) и оболочек. Также в самих оболочках имеются рецепторы, которые отвечают за то, чтобы вирус успешно прикрепился к какой-то клетке.

Ընտրել որևէ վիրուսային հիվանդություն և նկարագրել ախտանշանները, վարակման ախտանշանները, վարակման աղբյուրները և բուժման մեթոդները-covid 19 ախտանշանները

Էներգետիկ փոխանակություն- գլիկոլոգ

Ավտոտրոֆ և Հետերոտրոֆ օրգանիզմներ

Ֆոտոսինտեզ

Քեմոսինթեզ

Արևորդի 11-րդ միջազգային պառատոն

ֆիլմը։

https://vimeo.com/761100872/5af2b845ac?embedded=false&source=video_title&owner=155767874

Այս ֆիլմը նրա մասին է որ մարդկանց գործոնեությունը ազդում է նրանց և բնության վրա։ Այստեղ կան հանքեր որոնք շատ են փորվել և դա ազդել է ջրի վրա այնտեղ բերքեր չկան ջուր չկա,բայց նրանք շարունակում են փորել ։Ես կարծում եմ ,որ կա մեկ ճիշտ լուծում դա այն է որ այդ հանքավայրի կողքերում ապրող մարդկաց տեղափոխել ուրիշ տեղ բայց դա անհաը չի կարող անել դա պետք է անի պետությունը, բայց պետությունը այդ խնդրի ուշադրություն չի դառձնում։ Բայց որոշ գյուղացիներ կարծում են որ այդ հանքը իրենց կյանքը փոխել է և ավելի արդյուավետ է քան գյուղատնտոսությունը։ Իմ կարծիքվ ճիշտ չէ անել մի բան որը ներկայում շատ օգուտ, գումար կբերի, բայց ապագայում արդեն մարդկությանը սպարնող շատ խնդիրներ կառաչացնի։ Նաև հիմա արդեն բնությունը այնքան է աղտոտված, որ էլ օգտակար ռեսուռսներ չկա և այդ պատճառով շատ հիվանդությունների առջև կկանգնի մարդկությունը։ Պետությունը պետք է քանի հնարավոր է շուտ դեմը կանգնի, քանի դեռ մարդկությունը՛ բոլոր կենդանի էակները, չեն վերացել

Հոկտեմբեր ամսվա ամփոփում

Ներկայացնել սպիտակուցի սինտեզը

Био­син­тез это про­цесс со­зда­ния слож­ных ор­га­ни­че­ских ве­ществ в ходе био­хи­ми­че­ских ре­ак­ций, про­те­ка­ю­щих с по­мо­щью этих фер­мен­тов. Биосинтез необходим для выживания — без него клетка умрёт. Синтез белка в клетке протекает при участии специальных органелл — рибосом. Это немембранные органеллы, состоящие из рРНК и рибосомальных белков

ինչ է իրենից ներկայացնում ԴՆԹ

Почти во всех клетках нашего тела есть ядра. Их можно сравнить с «командным центром», который дает клеткам указания расти, делиться или умирать. Именно в ядре находятся хромосомы. Это структуры, в которых сосредоточена большая часть генетической информации. Каждая хромосома представляет собой одну плотно «упакованную» длинную нить ДНК.

ինչ է իրենից ներկայացնում ՌՆԹ

РНК-одна из трёх основных макромолекул, которые содержатся в клетках всех живых организмов и играют важную роль в кодировании, прочтении, регуляции и выражении генов. РНК состоит из длинной цепи, в которой каждое звено наз. нуклеотидом. Каждый нуклеотид состоит из азотистого основания, сахара рибозы и фосфатной группы. Последовательность нуклеотидов позволяет РНК кодировать генетическую информацию. Все клеточные организмы используют РНК для программирования синтеза белков.

ինչ է իրենից ներկայացնում գենը

Гены – это участки ДНК, несущие информацию о наследственности. Врожденные особенности человека, передаваемые через гены – генетика человека. Генотип – это набор генов организма, фенотип – это внешние проявления этих генов, набор признаков организма

ներկայացնել նուկլենաթթուների կառուցվացքը և ֆունկցիան

Нуклеиновые кислоты являются биологическими полимерами состоящими из нуклеотидов. Нуклеотиды это ве-во образованное из азоитистого основания моносахарии и остатка фосфорной кислоты. В состав нуклеотидов может входить два вида пентоз- рибоза и дезоксирибоза. В РНК содержится рибоза, а в ДНК- дезоксирибоза.

Կենդանի օրգանիզմի բաղադրություն, օրգանական, անօրգանական նյութեր, հիդրոֆիլ և հիդրոֆոբ նյութր:

Կենդանի օրգանիզմներում մեծ է թթվածնի, ածխածնի , ազոտի և ջրածնի քանակությունը: Դրանք կոչվում են մակրոտարրեր:Քիչ են ծծմբի, ֆոսֆորի, քլորի,կալիումի, մագնեզիումի, նատրիումի, կալցիումի և երկաթի պարունակությունը:Մյուս բոլոր տարրերը բջջում պարունակվում են չնչին քանակություններով , թեև դրանցից որոշ տարրեր օրինակ՝ ցինկը, պղինձը, յոդը և ֆտորը շատ կարևոր են բջջի կենսագործունեության համար: Դրանք մտնում են տարբեր օրգանական միացությունների` ֆերմենտների, վիտամինների, հորմոնների կազմի մեջ և պայմանավորում են դրանց կենսաբանական ակտիվությունը: Կենդանի օրգանիզմներում պարունակվում են շատ օրգանական նյութեր, որոնք բնորոշ են միայն այդ օրգանիզմներին: Բջջի կազմում ամենամեծաքանակ ու ամենատարածված անօրգանական նյութը ջուրն է: Ջուրը որոշում է բջջի ֆիզիկական հատկությունները:Կան դեպքեր էլ երբ ջուրը որոշում է նաև քիմիական հատկությունները:Ջուրը լուծիչ է, որում լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ: Դրանցից են շատ անօրգանական աղերը, թթուները, հիմքերը, իսկ օրգանական նյութերից` որոշ ածխաջրեր կամ սպիտակուցներ և այլն: Սակայն կան նաև շատ նյութեր, որոնք վատ են լուծվում կամ չեն լուծվում ջրում: Դրանք կոչվում են հիդրոֆոբ նյութեր:Բջջի անօրգանական նյութերից են նաև զանազան աղերը, որոնք գտնվում են կամ լուծված ձևով, կամ պինդ, անլուծելի վիճակում:Բջջում պարունակվող լուծելի աղերը կարևոր գործոն են նաև բջջի ներքին միջավայրի ռեակցիան պահպանելու խնդրում:

Օրգանական են կոչվում են այն բարդ քիմիական միացությունները, որոնց կազմի մեջ մտնում է ածխածին: Բացառություն են կազմում կարբիդները, ցիանիդները, կարբոնատները, ածխածնի օքսիդը, որոնք անօրգանական նյութեր են: Օրգանական նյութերն ունեն կենդանական կամ բուսական ծագում:

Օրգանական նյութեր են.

1. Ճարպերը՝ կենդանական և բուսական,

2. Ամինաթթուները, որոնք սպիտակուցների կառուցվածքային «աղյուսիկներն» են,

3. Գլյուկոզը, ֆրուկտոզը, այլ շաքարները,

4. Մրջնաթթուն, քացախաթթուն, մրգերում և բույսերում պարունակվող այլ թթուները,

5. Բնական գազը, նավթը և դրա թորման արգասիքները՝ բենզինը, կերոսինը,

6. Ածխաջրածինները՝ պրոպանը, բութանը, ացետիլենը,

7. Էթիլ սպիրտը,

8. Ացետոնը:

Գոյություն ունեն նաև արհեստական օրգանական նյութեր՝ պլաստմասաները։

Դրանք են` պոլիէթիլենը (տոպրակները, թաղանթները), պոլիվինիլքլորիդը (խողովակներ), պոլիէսթերները (գործվածքներ), արհեստական մետաքսը:

Ներկանյութերի մեծ մասը ևս օրգանական նյութեր են: Օրգանական նյութեր են համարյա բոլոր դեղերը՝ ասպիրինը, պարացետամոլը, անալգինը:Անօրգանական նյութեր (անօրգանական միացություններ), անօրգանական միացությունը քիմիական միացություն է, որը չունի ածխածին – ջրածին կապեր։ Այնուամենայնիվ, նյութերի տարբերակումը օրգանականի և անօրգանականի հստակ սահմանված և համաձայնեցված չէ։Տարբեր տեսակետեր կան այդ թեմայի շուրջ.^[1][2][3]: Անօրգանական քիմիան ուսումնասիրում է անօրգանական միացությունների հատկությունները։ Անօրգանական նյութերը բաժանվում են երկու խմբի՝ պարզ նյութեր և քիմիական միացություններ։ Ածխածին պարունակող որոշ պարզ միացություններ հաճախ համարվում են անօրգանական։ Դրանք այն նյութերն են,որոնք չեն պարունակում ածխածին, ինչպես նաև՝ որոշ ածխածին պարունակող միացություններ (կարբեդներ, ցիանիդներ, կարբոնատներ, ածխածնի օքսիդներ՝ CO և CO₂ և որոշ այլ միացություններ, որոնք համարվում են անօրգանական)։ Անօրգանական միացությունները չունեն օրգանական նյութերի համար բնորոշ ածխածնային կմախք։ Դրանցից շատերը հիմնականում օրգանական համակարգերի, այդ թվում՝ նաև օրգանիզմների բաղադրիչներն են։ Քիմիական նյութը անօրգանական համարել չի ​​նշանակում, որ այն չի առաջանում կենդանի օրգանիզմների մեջ։ Անօրգանական միացությունները կազմում են Երկրի ընդերքի մեծ մասը, չնայած որ խորը մանտիայի բաղադրությունները դեռևս մնում են որպես ակտիվ տարածք ուսումնասիրությունների համար^[4]։

Ջրում լավ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆիլ (հունարեն հիդրոս՝ ջուր,
ֆիլեո՝ սիրում եմ): Սպիտակուցները, հանքային աղերը, շաքարները, ամինաթթուները, հիմքերը, թթուները հիդրոֆիլ նյութեր են, իսկ լիպիդները՝ հիդրոֆոբ:
Ջրում չլուծվող կամ վատ լուծվող նյութերը կոչվում են հիդրոֆոբ