Մխիթար Սեբաստացի Կրթահամալիր, Քոլեջ, Վեբ դիզայն
Ռուս-թուրքական հարաբերությունների ո՞ր ժամանակաշրջանն է նկարագրվում:
Առաջին Համաշխարհային պատերազմ
Դուրս հանե՛լ կարևոր իրադարձություններ, նոր բացահայտումներ:
Այն էր որ Ռուսաստանը խոստանում էր ինքնավար պետություն եթե միայն աջակցեին իրան պատերազմում։ Հայաստանը՝ հայերը անկկալում էին որ Ռուսաստանը կպահի իր խոստունը։
Ռուս-թուրքական հարաբերությունների ո՞ր ժամանակաշրջանն է նկարագրվում:
Առաճին համաշխարհային պատերազմի ժամանակաշրջաններ, մեծ եղեռնը
Ինչ հետևություններ պետք է անել ռուս-թուրքական հարաբերություններից:
Ռուսաստանը հրահրում էր Օսմանյան կայսրությանը իր դեմ կռվի։Տեսանյութում նշվեց թե ինպես և փորձում էր հայերին էլ Հայաստանը կռվի իր դեմ որոշ պայմաններով։ Բայց Հայաստանը չեզոք է մնում այս հարցում։ Այս իրավիճակից սովորում ենք որ Ռուսաստանը շահ ունի դրա համար էլ ինչ որ բաներ էր անում Հայաստանի համար։ Իրեն ձևացնելով լավը։
Տեսանյութը՝ այստեղ
Գրականություն՝
Մելքոնյան Աշոտ- Հայոց պատմություն։
Մելքոնյան Ա․- Հայոց պատմության ակնարկներ : (հնագույն ժամանակներից մինչև XX դ. վերջը)։
Սարգսյան Ա., Հակոբյան Ա.- Հայոց պատմություն։
Տեսանյութը՝ այստեղ
Տեսանյութը՝ այստեղ
Որո՞նք էին պետականության վերականգման նախադրյալները։ 9-րդ դարի վերջերին, երբ Արաբական խալիֆայությունը ճանաչեց Աշոտ Բագրատունու թագավորական իշխանությունը: Պայքարը հաջողությամբ չէր ավարտվի, եթե չլիներ Բագրատունի իշխանների և հատկապես Աշոտ Բագրատունու հմուտ կառավարումը։ 855թ. երիտասարդ Աշոտ Բագրատունին դարձավ հայոց իշխան: Կարճ ժամանակում, հմտորեն օգտագործելով իրեն տրված իրավունքները, նա կարողացավ հասնել Հայաստանից խալիֆայությանը տրվող հարկերի նվազեցմանը: Հայոց բանակի թիվը հասավ 40 հազարի: Աշոտ Բագրատունին կարողացավ նաև բարեկամություն հաստատել Բյուզանդական կայսրության հետ։ Աշոտ Բագրատունու 30-ամյա կառավարման արդյունքը փառավոր էր. 885 թվականին խալիֆայությունը թագ ուղարկեց Աշոտ Բագրատունուն` դրանով իսկ ճանաչելով Հայոց անկախ պետության գոյությունը։ Աշոտ I Բագրատունին (885-890թթ.) դարձավ Բագրատունյաց հայոց թագավորության և Բագրատունիների արքայատոհմի հիմնադիրը։
Բագրատունի արքաների վարած քաղաքականության հիմնական ուղղությունները: Արշակունիների թագավորության վերացումից հետո Բագրատունիները
Այրարատ նահանգում տիրացել են Կոգովիտ գավառին։
V դ վերջին Սահակ Բագրատունին դարձել է Հայոց մարզպան։
VII-VIII դդ Բագրատունիները մրցակցության մեջ էին
Մամիկոնյանների հետ՝ հանուն քաղաքականառաջնության։
VII դ հայտնի էր Հայոց իշխան Աշոտ Բագրատունին (685-689): Այս շրջանում Բագրատունիները մեծ
ազդեցություն են ունեցել Այրարատի Ոստան Հայոց գավառում,
որին տիրել են IX դ կեսերին։
VIII դ. Հայոց իշխանի պաշտոնը մեծ մասամբ վարել են
Բագրատունիները։
Նրանք քաղաքական ասպարեզից աստիճանաբար դուրս են
վանել Մամիկոնյաններին։
VIII դարի վերջին նրանք հաստատվել են նաև Տայքի
նահանգում ու Կղարջք գավառում,
իսկ IX դարի վերջին Վրաստանում հիմնել են վրաց
Բագրատունիների արքայատունը,
որոնց ականավոր ներկայացուցիչներից էին
Դավիթ Շինարարը (1089– 1125 թթ.), Գեորգի III-ը (1156–84 թթ.),
Թամար թագուհին (1184–1213 թթ.):
IX դ վերջին Վրաստանում հիմնել են թագավորական հարստություն:
Բագրատունիների տիրույթներն ավելի են ընդարձակվել IX դ սկզբին,
երբ Աշոտ Մսակեր Բագրատունին ձեռք է բերել Տարոնը, Շիրակը,
Արշարունիքը, Աշոցքը, Տաշիրը, Մոկքը, Սասունը, Շիմշատը։
Այս շրջանում Բագրատունիների տոհմական կենտրոնը Բագարանն էր։
IX դարից Բագրատունիները դարձել են ամենաազդեցիկ տոհմը և
ժառանգաբար
կառավարել երկիրը,
նախ որպես Հայոց իշխան, ապա՝ Իշխանաց իշխան և վերջապես
885ից՝ Հայոց թագավոր։
Բագրատունիներին է պատկանել թագադիր ասպետի արքունի
գործակալությունը, և հաճախ,
ըստ իրենց պաշտոնի, անվանվել են Ասպետունի:
Բագրատունիների ժառանգական տիրույթը Բարձր Հայք նահանգի
Սպեր գավառն էր, իսկ Արշակունիների թագավորության վերացումից
(428 թ.) հետո՝ նաև Այրարատ նահանգի Կոգովիտ գավառը՝
Դարույնք ամրոցով:
V դարի վերջին Սահակ Բագրատունին դարձել է Հայոց մարզպան:
Նշե՛լ Բագրատունի հայտնի թագուհիներին և ինչո՞վ են նշանավորվում պատմության մեջ: IX դարի երկրորդ կեսին Բագրատունիների գլխավորությամբ վերականգնված հայոց պետականության ամենահայտնի թագուհիներից էր Կատրանիդե երկրորդը՝ Գագիկ Առաջինի կինը, Սյունաց իշխան Վասակի դուստրը, ով հանձն առավ Գագիկի եղբոր՝ Սմբատ Տիեզերակալի նախաձեռնած Անիի Կաթողիկե Մայր տաճարի շինարարությունը: Հայկական նոր՝ Կիլիկյան պետականության ամենահայտնի թագուհին Զապելն էր (1226-1252)` Լևոն Առաջին արքայի դուստրը: Մահանալով թագավորը հասցրեց նշել իր գահաժառանգի անունը՝ Զապել: Այս որոշումը, սակայն, ոչ բոլորն ընդունեցին: Մասնավորապես՝ Անտիոքի դուքս Ռայմոնդին, Երուսաղեմի թագուհի Ռիթային և այլոք: Այլոց պլանները, սակայն, խափանվեցին:
Բագրատունյաց թագավորության տրոհման և կործանման պատճառները: Հայաստանի քաղաքական մասնատումը, որը սկսվել էր 908թ․ Վասպուրականի անջատումով, շարունակվեց ամբողջ X դարի ընթացքում։Դրան նպաստում էին ինչպես ներսից առանձին հայ իշխանական տների կենտրոնախույս ձգտումները, այնպես էլ դրսից՝ Արաբական խալիֆայության և հատկապես Բյուզանդական կայսրության պառակտիչ և նվաճողական քաղաքականությանը։Չնայած Բագրատունյաց գահակալների թափած ջանքերին, վերջին հաշվով, չհաջողվեց ստեղծել տևականև կայուն կենտրոնացված պետություն։Երկիրը տրոհվեց մի քանի մանր ենթակա թագավորությունների, որոնցից ամենա ուժեղը Վասպուրականի Արծրունու թագավորությունն էր(908-1021)։ 963թ․ առաջացավ կարսի կամ Վանանդի թագավորությունը, 978թ․՝Գուգարքի(Լոռու) կամ Կյուրիկյան թագավորությունը, իսկ 987թ․՝ Սյունիքի կամ Կապանի թագավորությունը։
Միջնադարյան Հայաստանի մայրաքաղաք Դվինի ավերակները գտնվում են Արարատի մարզի Արտաշատ քաղաքի հարևանությամբ: Քաղաքն ընդգրկել է մոտ 400 հա տարածք: Ամենածաղկուն շրջանում բնակչությունը կազմել է 100.000-150.000:նավայրի կենտրոնական հատվածում բարձրանում է մի բլուր՝ Դուին, Դվին, Դաբիլ (արաբերեն) անվանումով, որի գագաթին հիմնարկվել է քաղաքի միջնաբերդը, հզոր պարիսպներով, 40-ից ավելի կիսաբոլոր աշտարակներով: Միջնաբերդը բոլոր կողմերից գոտևորել են քաղաքային ընդարձակ թաղամասերը: Քաղաքային թաղամասերը ևս պարսպված են եղել հզոր պարիսպներով։Աստիճանաբար Դվինը վերածվեց հասարակական-տնտեսական, առևտրական, մշակութային խոշոր կենտրոնի` իր ուրույն տեղն ապահովելով Մերձավոր արևելյան քաղաքների շարքում: Այն իրավամբ եղել է դասական քաղաք իր բոլոր ատրիբուտներով, ժամանակի խոշոր քաղաքին բնորոշ ներքին կուռ կառուցվածքով գործող հասարակական որոշակի ինստիտուտներով ու օրենքներով, տնտեսական-վարչական բաժանումներով, կառուցողական սկզբունքներով, առևտրական ամենալայն կապերով, դրամական շրջանառությամբ, շուկայական ընդգրկուն հարաբերություններով, կրթական-մանկավարժական հաստատություններով, ուր սովորել են ժամանակի շատ փայլուն մտածողներ՝ Հովհան Մայրագոմեցի, Վրթանես Քերթող, Ստեփանոս Սյունեցի, երաժիշտ Գրիգոր Գռզիկ և ուրիշներ:Քաղաքի ավերակները դարերի ընթացքում ծածկվում են հողի հաստ շերտով` վերածվելով հողաբլուրների: Այն լավագույնս նկարագրել է անգլիացի հնագետ Ռոբերտ Կեր-Պորտերը` 1817 թ. այցելելով Դվինի ավերակներ. «Ես գտնվում էի մի քաղաքում, որից ոչինչ չէր մնացել, այլևս չկային ոչ կոթող, ոչ գմբեթ և ոչ էլ բնակարանի պատ, ամեն ինչ խորտակված էր։Երկարամյա պեղումները, հարուստ ու բազմաքանակ գտածոներով փաստում են այն իրողությունը, որ Դվինը եղել է ժամանակի խոշոր արհեստագործական կենտրոններից, որի արտադրանքը մեծ պահանջարկ ուներ ներքին և արտաքին շուկայում:Դվինը հնուց ի վեր հայտնի էր նաև որպես մետաղագործական խոշոր կենտրոն: Այն հայոց զորքի զինապահեստն էր, ուր հայոց բանակը մարտից առաջ սպառազինվում էր:
Պատասխանել եմ բանավոր
Հայոց թագուհիներ. ուսումնական հետազոտության շրջանակում մեկնարկել ենք հայոց դրամաշրջանառության պատմության ուսումնասիրությունը: Ուսումնասիրության ընթացքում բնականաբար անդրադարձ ենք ունենալու ուսումնասիրվող թագուհիների ժամանակաշրջանում շրջանառով մետաղադրամների պատմությանը, դրամաշրջանառությանը:
Խնդիրները՝
Ընթացքը/Քայլեր
Ուսմնասիրության փուլերը՝
Այցելվող վայրեր՝
Երևանի պատմության թանգարան
Ուսումնական նյութեր/
Հայ ժողովրդի պատմություն, հ. III, Ե., 1976 /էջ 579-585/
Հայաստանի դրամաշրջանառության պատմությունը
Տեսանյութեր՝
Արդյունքը՝
Ուրարտական ճարտարապետություն․ Էրեբունի ամրոց
Առաջադրանք
Բլոգում պատասխանել հարցերին՝
Ինչպե՞ս է ստուգաբանվում Էրեբունի անվանումը։
էրեբունի նշանակում է «հաղթանակ», «գրավում»: Կան նաև կարծիքներ, թե Էրեբունի նշանակում է «ազատների» քաղաք:
Ո՞ր բլրի վրա և ի՞նչ արձանագրություն է վկայում Արգիշտիի Էրեբունի բերդ-ամրոցի կառուցումը։
Էրեբունի ամրոցի կանոնավոր պեղումները սկսվեցին 1950թ. Կ. Հովհաննիսյանի ղեկավարությամբ: Հենց առաջին իսկ տարում Արին բերդի հետախուզական պեղումների ժամանակ գտնվեց Արգիշտի I թագավորի շինարարական մի արձանագրություն, որն ինչպես պարզվեց վերծանումից, Էրեբունի ամրոց-քաղաքի կառուցման վավերագիրն էր:
Ո՞ր երեք մասերից էր կազմված Էրեբունի ամրոցը։
Պալատն ուներ մի շարք խոշոր դահլիճներ, երկու բակ, որոնց շուրջը տեղավորված էին տարբեր նշանակության սենյակներ, իսկ թևերից մեկում գտնվում էր պալատական տաճարը «Սուսի» անվամբ։ Տաճարի առաջ, բակի միջին մասում, զոհատունն էր։
Այս կառույցները եզրափակում էին միջնաբերդի կենտրոնական մասում ընկած հրապարակը, պալատի հզոր պատերով ու տաճարի շքամուտքի փայտյա նրբագեղ սյունաշարի զուգորդումով։ Միջնաբերդը, ուր զինվորական կայազորն էր, հարմարեցված էր երկարատև և հուսալի պաշտպանության։ Այդ են վկայում հացահատիկի մեծ տարողության շտեմարանները, որոնք հայտնաբերվել են այստեղ։
Այս կառույցները եզրափակում էին միջնաբերդի կենտրոնական մասում ընկած հրապարակը, պալատի հզոր պատերով ու տաճարի շքամուտքի փայտյա նրբագեղ սյունաշարի զուգորդումով։ Միջնաբերդը, ուր զինվորական կայազորն էր, հարմարեցված էր երկարատև և հուսալի պաշտպանության։ Այդ են վկայում հացահատիկի մեծ տարողության շտեմարանները, որոնք հայտնաբերվել են այստեղ։ Այս կառույցները եզրափակում էին միջնաբերդի կենտրոնական մասում ընկած հրապարակը, պալատի հզոր պատերով ու տաճարի շքամուտքի փայտյա նրբագեղ սյունաշարի զուգորդումով։ Միջնաբերդը, ուր զինվորական կայազորն էր, հարմարեցված էր երկարատև և հուսալի պաշտպանության։ Այդ են վկայում հացահատիկի մեծ տարողության շտեմարանները, որոնք հայտնաբերվել են այստեղ։
Ի՞նչ ռազմավարական, քաղաքական և տնտեսական նշանակություն ուներ Էրեբունի ամրոցի կառուցումը։
Քաղաքաշինական առումով Էրեբունի ամրոցը, ինչպես և ուրարտական քաղաքների մեծ մասը, ունի պարզորոշ կառուցվածք։ Որպես կանոն նրանք տարածվում էին բարձրադիր, անառիկ բլուրների շուրջը, որոնց գագաթին վեր էր խոյանում հզոր միջնաբերդը։ Քաղաքի կառույցները, որոնք փռված են բլուրի շուրջը, պեղված են մասնակի, իսկ միջնաբերդն՝ ամբողջությամբ։
Էրեբունիի եռանկյունաձև հատակագծով միջնաբերդը կառուցվել է Արին-բերդ բլուրի գագաթին, ունեցել է հարմար ստրատեգիական դիրք և պաշտպանվել հզոր բերդապարիսպներով, որոնք մուտքից աջ՝ հարավարևելյան հատվածում կազմում են երեք շարք, և վարպետորեն կապված են տեղանքի զառիթափ լանջին։ Բերդապարիսպների, ինչպես և միջնաբերդի մյուս կառույցներում կիրառված է բազալտ, տուֆ, փայտ և հում աղյուս։ Երբեմնի 10-12մ բարձրությամբ պատերից պահպանվել են 5-6մ, որոնք հնարավորություն ընձեռեցին ստույգ և լիակատար ուրվագծել միջնաբերդի ընդհանուր հատակագիծը, վերականգնել նրա ծավալատարածական առանձին հատվածները, կառույցների նախնական ձևերը, որոշ մանրամասներ, ինչպես նաև որմնանկարները։
Առանձնացնել և գրել 10 հետաքրքիր փաստեր Էրեբունի ամրոցի մասին։
Հոկտեմերի 13-ին իմ կուրսով և ընկեր Հեղինեի հետ այցելեցինք Էրեբունի։ Ասեմ որ առաջին անգամ էի գնում Էրեբունի։ Քաղաքը փոքր էր, մի քիչ հնոտ, Երևանից շատ էր տարբերվում, բայց հավես էր։ Ասեմ ձեզ այդքան տպավորված չէի, ուղղակի կուրսեցիներիս հետ ժամանակ անցկացնելը հավես էր։ Ուրիշ բան չեմ կարող ասել։
Մարիյա Վարդանյան, 2-2 կուրս 